ANW Pages:Watersnood in Kenia

Inleiding

Doordat er weinig regen valt is er op dit moment niet veel water in Kenia. De Noordelijke en Oostelijke delen van Kenia zijn van nature droge gebieden waar op jaarbasis nauwelijks regen valt. Dit jaar is er echter helemaal geen regen gevallen waardoor de droogte hier het hardst toeslaat. Enkele regio’s die vallen onder deze getroffen gebieden zijn Garissa, Wajir, Moyale, Isiolo, Marsabit en Mandera. De kwekerijen op de flanken van Mount-Kenia hebben het hierdoor moeilijker omdat er geen meer in de buurt is. Rozen hebben veel water nodig om te groeien. Ter illustratie: In Ethiopië worden er jaarlijks 1,2 miljard rozen gekweekt door het Nederlandse bedrijf ‘Sher’. Om rozen te kweken is er per roos 7 liter water nodig. Dit houdt in dat er 5 miljard liter water per jaar nodig is, oftewel: 2000 olympische zwembaden aan water. Dit is wrang, want hoewel wij in Nederland kunnen genieten van mooie rozen, heerst er in Ethiopië, Kenia en andere Afrikaanse landen grote watersnood onder de bevolking. In dit artikel zullen we ingaan op de oorzaken, gevolgen en oplossingen voor dit probleem.

El Niño

Als de temperatuur in de oceaan rond de evenaar stijgt, verandert ook het weerpatroon. Dit komt iedere drie tot zeven jaar voor. De warme watertemperatuur zorgt ervoor dat warme lucht opstijgt en de warme lucht zorgt voor een ander weerpatroon zoals meer regen. Eén van de eerste signalen is dat de vis in de oceaangebieden rond de evenaar sterft of zich verplaatst naar andere gebieden waar ze kunnen overleven. Maar dit is niet het enige effect dat El Niño heeft.

Droogte

El Niño veroorzaakt veranderingen in de hoeveelheid neerslag en de temperaturen rond de wereld. Hele oogsten zijn mislukt waardoor in het oosten van Afrika zo’n 22 miljoen mensen voedselproblemen hebben. In het zuiden van Afrika gaat het om bijna 50 miljoen mensen die worden blootgesteld aan de mogelijke gevolgen van El Niño. In Kenia zorgt het voor enorme droogte. Droogte is in het noorden van Kenia, net als in andere gebieden in de Hoorn van Afrika, een al eeuwenoud fenomeen. Gemiddeld elke tien jaar bleef de hoeveelheid regen fors achter bij wat mensen en dieren nodig hebben.

Het grote verschil is nu dat de periodes van droogte zich veel sneller achter elkaar voordoen. De cyclus herhaalt zich soms wel binnen twee jaar. Dat heeft onder meer tot gevolg dat het gebied te weinig tijd heeft om van eerdere droogte te herstellen en zich te kunnen voorbereiden op een nieuwe crisis.

De afgelopen jaren zijn de fysieke gevolgen hiervan zeer duidelijk geworden. Traditionele waterplaatsen voor het vee lijken voorgoed uitgedroogd. De nomadische bevolking van het gebied moet daarom met haar koeien, geiten, schapen en kamelen steeds verder trekken om voor de dieren water te vinden. De extreme droogte zorgt ook voor schaarste aan schoon drinkwater. Hierdoor kunnen ziektes zoals dysenterie, diarree, cholera en tyfus uitbreken. Het Internationale Rode Kruis helpt in verschillende landen waar droogte heerst en heeft daar noodhulp-projecten opgezet. Hulpverleners zullen bijvoorbeeld helpen met het bouwen van waterdammen en ze delen ook tabletten uit om drinkwater te zuiveren, zodat er minder mensen ziek worden.

Door de toegenomen droogte verandert ook de vegetatie in het gebied. Er is al weinig graasland voor het vee, maar de kwaliteit ervan gaat steeds verder achteruit. De schade in het gebied wordt nog groter als mensen hun traditionele nomadische levensstijl verlaten en in hun inkomsten proberen te voorzien door houtskool te gaan produceren. Hierdoor verdwijnen nog meer bomen, waardoor er uiteindelijk nog minder regen is, en dus nog meer droogte.

Sociale gevolgen

De droogte zorgt niet alleen voor fysieke gevolgen. In Kenia zorgt de waternood ook voor sociale conflicten. In de Keniaanse kustprovincies zijn de afgelopen jaren honderden slachtoffers gevallen bij confrontaties tussen het Pokomo-volk en de Orma-stam. De slachtoffers zijn voornamelijk vrouwen en kinderen. Ook werd er veel vee gedood. Politieke leiders, mensenrechtenactivisten en milieuverenigingen roepen de overheid op om het probleem snel aan te pakken. Politieke leiders, mensenrechtenactivisten en milieuverenigingen roepen de overheid op om het probleem snel aan te pakken. Volgens Mwalimu Mati van de ngo Mars Group moet de overheid zorgen voor een eerlijk en duurzaam beheer van de natuurlijke rijkdommen. "Het conflict zal ons nog een lange tijd blijven achtervolgen, omdat het beleid van de overheid houtkap stimuleert en dus tot ontbossing leidt", zegt Mati. Volgens waterdeskundigen leidt een verminderd bosoppervlak tot minder neerslag.

Volgens Mati kan het conflict ook uitbreiden naar gebieden waar geen waterschaarste is. "Het conflict zal zich niet beperken tot de droge gebieden", zegt hij. "De klimaatverandering is een realiteit en zelfs landen rond de Nijl ruziën erover".

Een van de oplossingen is een betere toegankelijkheid van de grondwaterlagen. Mangich maakt zich sterk voor het toepassen van die oplossing. "Sinds vorig jaar werken we samen met organisaties zoals World Vision om putten te boren in de betrokken gebieden zodat de inwoners voldoende water krijgen voor hun vee en voor huishoudelijk gebruik", zegt hij. "We moedigen ze ook aan om met het water groenten en maïs te telen".

Ethische aspecten

We komen nog even terug op de inleiding; het kweken van rozen. Het lijkt vreemd dat er door buitenlandse bedrijven zoveel water wordt gebruikt voor het kweken van rozen, terwijl de bevolking ondertussen aan de enorme droogte lijdt. In hoeverre moet dit aspect worden meegenomen in de productie van rozen, of andere goederen die veel water nodig hebben? Het programma Zembla is in de serie ‘Hollandse handel’ dieper ingegaan op het Nederlandse bedrijf Sher. Hoewel deze uitzending gaat over Ethiopië, zijn er veel overeenkomsten met Kenia: beide kampen met grote droogte en in beide landen worden rozen gekweekt. Sher zou leiden tot het droogleggen van de nabij gelegen rivier, zodat het vee van dorpsbewoners daar niet meer kan drinken. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen Ethiopiërs in het noorden van dit land die vanwege droogte per week met vijf liter water per persoon moeten zien te overleven en rozen die gemiddeld zeven liter water per steel verbruiken.

Toerisme

Een ander aspect betreft het toerisme. Kenia, en andere Afrikaanse buurlanden, leven van het toerisme. Wat gaat er gebeuren met deze inkomsten en werkgelegenheid als het wild uitsterft door de droogte? Zoals eerder gezegd, raakt de droogte alleen specifieke regio’s en gebieden. Er zijn verschillende andere regio’s waar voldoende regen is gevallen en waar een redelijke oogst wordt verwacht. Toeristische activiteiten vinden in deze en andere delen van het land plaats zoals dat voorheen ook gebeurde. Zo melden hotels en lodges rondom de Maasai Mara een continuïteit aan boekingen. Andere toeristische bestemmingen als Western, Rift Valley, Coastal region sluiten zich hierbij aan. De toeristische sector doet er alles aan om niet beïnvloed te worden door de droogte in het land. Slechts enkele toeristische faciliteiten bevinden zich in de getroffen gebieden, in de Noordelijke en Oostelijke regio’s van het land (Nationale Parken en Wildparken). De Kenya Wildlife Service (KWS), een overheidsinstelling die opkomt voor het behoud en beheer van Kenia’s ‘wildlife’, heeft door middel van een noodplan actie ondernomen:

- Watervoorziening – KWS is gestart met een watervoorziening voor dieren in de parken en reservaten die gelegen zijn in de getroffen gebieden. Verder heeft KWS in deze gebieden putten gegraven voor voldoende wateropslag en -voorziening; niet alleen voor dieren maar ook voor leefgemeenschappen in de omgeving. - Voorziening van hooi voor herbivoren; olifanten en giraffen in het bijzonder. - Voldoende water in hotels /lodges

Oplossingen

Er zijn veel bedrijven en organisaties die zich sterk maken om de problemen die door droogte veroorzaakt worden, op te lossen. Een voorbeeld hiervan is de organisatie 'Dutch Water Limited', kortweg 'DWL'. DWL houdt zich op een duurzame manier bezig met ontwikkelingshulp in Kenia. Daarnaast is het ook een prima voorbeeld van modern MVO: een streven naar “Profit” (welke in Kenia wordt geherinvesteerd) wordt gecombineerd met volle aandacht voor “People” (gezondheid door schoon drinkwater; werkgelegenheid; ontwikkelingsmogelijkheden) en “Planet” (statiegeldsysteem jerrycans).

Dutch Water Limited (DWL) is opgericht met als doelstelling zo goedkoop mogelijk gezond drinkwater te produceren voor de bevolking in de grote steden van Kenia. Dit drinkwater wordt voor een zo laag mogelijke prijs verkocht. De meerderheid van de bevolking heeft namelijk geen toegang tot gezond drinkwater, essentieel voor de gezondheid van ieder mens. Sinds 2009 is een spectaculaire omzetgroei gerealiseerd, omdat DWL het enige bedrijf is dat lekker en gezond drinkwater verkoopt voor een 10 tot 20 keer lagere prijs dan gebruikelijk is in deze sector. De aandeelhouders van DWL hebben in een aandeelhoudersbesluit vastgelegd dat er geen dividend naar Nederland mag worden betaald. Indien het bedrijf winstgevend wordt, zal deze winst opnieuw worden geïnvesteerd in ontwikkelingslanden. Daarnaast heeft DWL ongeveer 150 lokale mensen in dienst en maakt ook gebruik van milieuvriendelijke jerrycans.

DWL werkt samen met het bedrijf Waterpas, ontstaan uit – en gelieerd aan – het bedrijf Dutch Water Limited.

Stichting Waterpas heeft als doelstelling het genereren van sponsorgelden om zoveel mogelijk scholen, wees- en ziekenhuizen in en rondom Mombasa van gratis schoon drinkwater te voorzien. Schoon drinkwater is de eerste basisbehoefte van elk mens, maar helaas niet voor iedereen beschikbaar. Met schoon drinkwater kunnen de kinderen gezond opgroeien en optimaal leren, zodat ze de kans krijgen om te bouwen aan een goede toekomst. Zo ook de kinderen van de Jambo Jipya school in Mombasa, een van de eerste scholen voorzien van DWL-drinkwater. De directrice van de school verwoordt het als volgt: “Dit water is een geschenk uit de hemel. Ik ben opgeleid als verpleegkundige en de kinderen die naar mijn school komen waren eerst heel vaak ziek. Ze hadden onder andere vaak tyfus, difterie en allerlei soorten buikklachten. Sinds we water krijgen van DWL, zijn alle kinderen erg gezond. Ze kunnen zich veel beter concentreren en hun resultaten zijn drastisch verbeterd. ”  

Conclusie

Droogte is een veelvoorkomend probleem. Veel landen in Afrika en andere delen van de wereld krijgen er eens in de zoveel tijd mee te maken. Toch is er de laatste tijd sprake van een extreme droogte in Afrika. De gevolgen hiervan zijn haast niet te overzien; ziektes breken sneller uit, vegetatie verdwijnt, er zijn spanningen onder de bevolking en er komen ethische discussies naar voren. Ook zijn er onzekere toekomstscenario’s. In hoeverre zal de droogte invloed gaan hebben op het toerisme? Op de veelzijdigheid van dieren en planten?

Op dit moment zijn er veel organisaties en hulpverleners die zich bezighouden met deze vragen. Organisaties als het Rode Kruis, Dutch Water Limited en Waterpas doen er alles aan om ervoor te zorgen dat de bevolking hulp krijgt en dat de economie en het toerisme niet achteruitgaan onder de droogte. Het lijkt erop dat deze gevolgen op korte termijn nog onder de duim kunnen worden gehouden. Toch is het maar de vraag hoe dit zich verder gaat ontwikkelen. Ook de sociale aspecten vereisen maatregelingen. In Afrika hebben zo’n 22 miljoen mensen voedselproblemen door El Niño, en dit leidt tot spanningen.

Er ontstaan maatschappelijke discussies rond bedrijven zoals Sher, die ondanks de droogte erg veel water gebruiken voor hun productie en daardoor de droogte vergroten. Deze discussies en programma’s zoals Zembla zorgen ervoor dat mensen bewuster worden van deze problemen. Mensen worden op deze manier op een actuele en aangrijpende manier bewust van de invloed van de producten die ze gebruiken.

Toch is er, naast bewuster kiezen voor eerlijke producten, niet veel wat we als individu voor de bevolking in Kenia kunnen doen. Wel kunnen we de bedrijven (zoals DWL, Rode Kruis en Waterpas) die hier wel de middelen voor hebben steunen door middel van donaties.

Verdere informatie

ANW_Pages:Watersnood_in_Kenia/Toekomst

Gebruikte bronnen

- Auteur onbekend, gepubliceerd op 11 november 2015. ‘El Niño: Wat is het en waarom is het belangrijk?’ Geraadpleegd op 12 juni ’16.

http://nl.wfp.org/stories/el-ni%C3%B1o-wat-het-en-waarom-het-belangrijk-0,

- Broere, Kees, gepubliceerd op 24 september 2009. ‘Gevolgen droogte Kenia steeds groter.’ Geraadpleegd op 12 juni ’16.

http://weblogs.nos.nl/klimaat/2009/09/24/gevolgen-droogte-kenia-steeds-groter/,

- Onyango, Protus, gepubliceerd op 11 september 2012. ‘Waterschaarste voedt conflicten in Kenia.’ Geraadpleegd op 12 juni ’16.

http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/09/11/waterschaarste-voedt-conflicten-in-kenia,

- Dutch Water Limited (website), gepubliceerd in 2009. ‘Techniek.’ Geraadpleegd op 12 juni ’16.

http://dwlwater.com/techniek/,

- Stichting Waterpas (website), onbekende publicatiedatum website. ‘Doelstelling.’ Geraadpleegd op 12 juni ’16.

http://www.stichtingwaterpas.nl/,

- Auteur onbekend, gepubliceerd op 23 maart 2016. ‘Hollandse handel.’ Geraadpleegd op 12 juni ’16.

http://zembla.vara.nl/seizoenen/2016/afleveringen/18-05-2016

- Auteur onbekend, gepubliceerd op 18 mei 2016. ‘ZEMBLA pakt Sher aan.’ Geraadpleegd op 12 juni ’16.

http://www.vakbladvoordebloemisterij.nl/nieuws/4365-z-e-m-b-l-a-pakt-sher-aan

- Van Leeuwen, Vincent, gepubliceerd op 5 augustus 2011. ‘Droogte en situatie toerisme in Kenia.’ Geraadpleegd op 12 juni ’16.

http://www.burosix.nl/index.php/nl/nieuws/36-burosix/207-pbkenia

- Rode Kruis (website), gepubliceerd op 16 februari 2016. ‘Extreme droogte in Afrika door El Niño.’ Geraadpleegd op 12 juni ’16.

http://www.rodekruis.nl/actueel/nieuws/extreme-droogte-in-afrika-door-el-nino