ANW Pages:Woonboten

De woonboot: volgens Wikipedia een verzamelnaam voor boten die zodanig zijn ingericht dat men erop kan wonen en waarvan de primaire functie ook wonen is, en die niet meer (primair) bedoeld zijn om mee te reizen. In Nederland zijn er 10.000 ligplaatsen voor woonboten beschikbaar. Deze zijn opgenomen in het bestemmingsplan en staan als ligplaats en woonfunctie geregistreerd. Het aantal officiële ligplaatsen staat vast, nieuwe ligplaatsen worden in principe niet vrijgegeven. Toch zijn er veel woonboten zonder vergunning. In de meeste gevallen worden deze woonboten gedoogd, en doet de gemeente er dus niks aan. Maar het feit dat er zo veel meer woonboten zijn dan in het bestemmingsplan geeft aan dat het wonen in een woonboot een gewild iets is. Steeds meer mensen willen in woonboten wonen, maar maakt de woonboot kans om dé woning van de toekomst te worden?

Wonen op boten: de geschiedenis

Wat we in elk geval weten, is dat er in Nederland al lang op boten gewoond wordt. In de plaatselijke wetgeving van Amsterdam uit 1652 stond dat ‘niemand mag in leggers, schepen of toegemaeckte schuyten wonen, kachels of vuursteden stellen of vertrecken afschieten om te bewonen’. Deze wet geeft weliswaar een verbod op het wonen in boten, maar voor dit verbod moet een aanleiding zijn geweest. Hieruit kun je opmaken dat er vóór het invoeren van de wet in elk geval al mensen op boten geleefd moeten hebben in Amsterdam. Waarom deze wet ingevoerd moest worden, is echter niet duidelijk. Ten tijde van de ontdekkingsreizen waren mensen er natuurlijk ook aan gewend om lang op een boot te verblijven: reizen konden maanden duren, en in die tijd leefde men op het schip. Ook voor bijvoorbeeld vissers was het niets raars om lange tijd op hun boot door te brengen. Toch spreken we in deze gevallen niet van woonboten, omdat de boten primair nog steeds bedoeld waren om te reizen, en er niet op geleefd werd wanneer men aan land was. Jaren later, ongeveer een eeuw geleden, was wonen op boten ook niets opmerkelijks. Boten waren voor veel mensen essentieel voor het bestaan. Zo waren er vissers en mensen die vracht vervoerden als beroep. Hier is er nog steeds geen sprake van een woonboot, maar veel mensen bleven wanneer ze met pensioen gingen wonen op hun boot. Door de jaren heen komt het dus af en toe al voor dat mensen boten als woning gebruiken. Echter gingen woonboten pas veel later onderdeel van het stadsgezicht uitmaken: In de jaren 50 van de vorige eeuw was er in Amsterdam na de Tweede Wereldoorlog woningnood ontstaan, wat ertoe leidde dat veel mensen genoodzaakt waren creatieve woonoplossingen te kiezen. Sindsdien zijn woonboten niet meer weggeweest uit Nederland.

Soorten woonboten

De boten waarin geleefd wordt zijn in verschillende categorieën in te delen. Om te beginnen is er de ark: een betonnen casco waarop een houten, stenen of kunststof opbouw is gevestigd. Een schark lijkt hetzelfde, maar onderscheidt zich door de onderbouw. In plaats van beton, staat het woongedeelte bij de schark op een (veelal metalen) schip, vaak een in ongebruik geraakt binnenvaartschip. Ten slotte is er de categorie met vaak traditionele binnenvaartschepen of historische schepen die ooit wel een vaarfunctie hadden maar nu woonboten zijn. Deze woonschepen zijn soms nog wel in staat tot varen, omdat er weinig aan de oorspronkelijke bouw veranderd is. In Amsterdam krijgen woonschepen meestal de voorkeur boven arken of scharken, omdat ze mooier zijn in het stadsbeeld. Arken hebben echter over het algemeen het beste wooncomfort, en maken het meest efficiënt gebruik van hun ligplaats.

Naast deze typen woonboten zijn er verschillende initiatieven die boten ook benutten in een liggende (en dus niet varende) functie. Zo is er de studentenboot, die vaak een ponton als basis heeft met daarop 'containers' in meerdere lagen, en bewoond wordt door studenten. Voorbeelden van boten die officieel geen woonboten zijn vanwege het ontbreken van een woonfunctie maar ook geen vaarfunctie hebben zijn het drijvende hotel (Botel), waarvan er in Maastricht en Amsterdam bekende versies zijn en de Bajesboot. De bajesboot (ook wel detentieboot) was een oplossing voor het gebrek aan ruimte voor opgepakte illegaal in Nederland verblijvende personen. In Rotterdam, Dordrecht en Zaanstad werden deze detentiecentra opgericht, maar vanwege de gebrekkige omstandigheden zijn de bajesboten sinds 2010 niet meer in gebruik.

Adresaangeving

Voor de adressen van woonboten worden verschillende methodes gebruikt. Zo is er de aanduiding t/o (tegenover), die tussen de straatnaam en het huisnummer van het huis waar de boot tegenover ligt geplaatst wordt. Ook kan een woonboot een adres krijgen dat bestaat uit de straatnaam, de letters a/b (aan boord) en dan de naam van de boot. Tegenwoordig hebben woonboten echter meestal een gewoon nummer. Soms worden deze nummers vooraf gegaan door a/b, en soms begint men bij de nummers van de woonboten te tellen bij 1000. In de gemeente Amsterdam hebben de woonboten tegenwoordig het adres van het huis waar ze tegenover liggen, met een letter eraan toegevoegd.

Voordelen

Het leven op een woonboot wordt steeds makkelijker. Tegenwoordig is vrijwel elke woonboot aangesloten op de waterleiding en het elektriciteitsnet van de stad, en hebben de bewoners toegang tot kabeltelevisie, telefoon en internet. Woonbooteigenaren kennen relatief veel vrijheid wat betreft bouwkundige regels. Een ander voordeel is de afwezigheid van (directe) buren, waardoor er minder op bijvoorbeeld het veroorzaken van geluidsoverlast gelet hoeft te worden. Ook biedt het feit dat er geen buren zijn privacy en een gevoel van vrijheid. Hetgene wat misschien door woonbooteigenaren nog wel als het grootste voordeel wo0rdt gezien is dat ze (afhangend van hun ligplaats) dicht bij de natuur óf juist dicht in het stadsleven leven. Dit zal ook de reden zijn voor de meeste woonbooteigenaren om voor het leven op een woonboot te kiezen: hun liefde voor het water, of voor de stad waarin ze hun ligplaats hebben.

Nadelen

De grootste nadelen van woonboten zijn financieel. Het eerste probleem is het verkrijgen van een hypotheek. Hypotheken voor woonboten bestaan wel, maar zijn lastig te verkrijgen omdat woonboten officieel roerend goed zijn en daar niet veel banken in gespecialiseerd zijn. Ook zijn de rentes hoog, waardoor je als woonbooteigenaar veel betaalt. Eigenaren van scharken hebben daarbij nog eens in de vijf jaar onderhoudskosten, waarbij de boot voor een bepaalde tijd uit het water gehaald moet worden. Dit is al een hele onderneming op zich, maar door de toenemende milieueisen wordt ook het onderhoud steeds duurder. Daarnaast is er een grote onzekerheid voor woonbooteigenaren, omdat er geen huurbescherming en huurprijsbescherming voor woonboten is. Dit betekent dat woonbooteigenaren nooit zeker zijn over hun ligplaats en het geld dat ze ervoor betalen. Mede hierom ontstaan er vaak discussies tussen hen en de gemeente, over toenemende liggeldkosten en het wegslepen van illegaal liggende woonboten. Verder zijn het nog een aantal praktische zaken die het leven op een woonboot wat minder comfortabel kunnen maken. Zo loopt bij veel woonboten de waterleiding naar de wal een stukje door open lucht, waardoor die ’s winters kan bevriezen. In de zomer zijn er juist weer meer muggen en vliegjes, die vaak in de buurt van water zijn. Woonboten hebben een andere indeling dan gewone woonhuizen en zijn in de meeste gevallen ook krapper, dus als woonbooteigenaar moet iemand daartegen bestendig zijn. Ook zijn er zaken als overlast van langsvarende schepen en stadsgeluiden die storend kunnen zijn voor woonbooteigenaren. Voor de mensen die in de buurt van woonboten wonen, kunnen de woonboten dan weer een obstakel zijn in het uitzicht op het water.

Toekomstvisies

In de toekomst zullen door de opwarming van de aarde steeds meer ijskappen smelten, wat ertoe zal leiden dat de zeespiegel stijgt. Voor een laaggelegen land als Nederland kan dit snel een probleem gaan vormen. Het kan dan geen oplossing meer zijn om het water buiten te sluiten, zoals nu wordt gedaan door middel van dijken etc. De nieuwe mindset moet gefocust zijn op het meebewegen met de natuurlijke stromingen van water. Nu al zijn er steeds meer plannen om het water juist ruimte te geven in ons land. Een bekend voorbeeld hiervan is Ruimte voor de Rivieren, een beleid dat de rivieren ruimte geeft om te overstromen. Om met de stijgende zeespiegel om te kunnen gaan, zou een goede oplossing het leven op boten te kunnen zijn: geen andere woonvorm is zo veilig wat betreft overstromingen. Verschillende bedrijven zijn bezig met het ontwerpen van woningen die speciaal bedoeld zijn om een stijgende zeespiegel te ‘overleven’. Zo is er Watergaten.nl, een website die een nieuwe visie op drijvend wonen presenteert. Het concept is een betonnen bak die op het water drijft, waar een woning in geplaatst is. Zo ontstaat er een woonboot die ook buitenruimte biedt (namelijk het stuk van het ‘watergat’ dat niet bezet wordt door het woongedeelte). De watergaten met hun woningen zijn duurzaam ontworpen, en vernieuwend in de wereld van woonboten.

Woning van de toekomst?

Woonboten maken al lang deel uit van ons land, wat gezien het hoge watergehalte niet zo vreemd is. Er zijn verschillende categorieën woonboten die elk hun voor- en nadelen hebben, en daarnaast worden boten zonder vaarfunctie ook nog voor andere doeleinden gebruikt. Het leven op een woonboot kent vele praktische en financiële nadelen, maar is toch heel populair door de aantrekkingskracht van het idee van vrijheid en leven op het water. Met het oog op de aankomende zeespiegelstijging zouden woonboten vele opties voor de toekomst kunnen bieden. Maar zover zijn we nog niet: voor nu blijft het bij ontwerpen en plannen. En mochten woonboten inderdaad de woning van de toekomst worden, moet er eerst veel veranderen wat betreft de financiële en praktische zaken waarbij het nu vaak nog mis gaat.